Temel mühendisliği uygulamalarında; zemin mekaniği, kaya mekaniği ve mühendislik jeolojisi gibi jeotekniğin alt dallarından yararlanılır. Temel zeminin özelliklerine bağlı olarak yapının güvenliği, zeminin taşıma gücü (makaslama yenilmesi) ve oturma gibi iki faktörle denetlenir. Ayrıca dinamik koşullar (deprem vb.) da dikkate alınması gereken diğer bir faktördür.
“Temel Zemin Araştırmaları”, temel tipi seçiminde ve temel boyutlandırmasında zeminle ilgili verilerin toplanması amacıyla gerçekleştirilir ve bu araştırmaların kapsamı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak belirlenir:
- Tasarlana yapının büyüklüğü, tipi ve önem derecesi,
- Temel zemininin özelliklerine ilişkin önceden elde edilmiş bilgiler ve
- “Araştırma giderleri/yapı giderleri” oranı ve tahmini araştırma süresi
1. aşamada yapının projesi ve inşaat alanının konumu incelenir. Civardaki yapılar için kullanılan taşıma gücü değerleri, o civarda yaygın olarak seçilen temel tipi veya tipleri araştırılır. Eğer belirlenmemişse, yapıdan temele aktarılacak yüklerin büyüklüğü va dağılımı proje mühendisinden öğrenilir. Planlanan inşaat kazısının çevra yapılar üzerinde olumsuz bir etki yaratıp yaratmayacağı da ilk gözlemler sırasında değerlendirilmelidir.
Homojen zemin koşullarının geçerli olduğu kazı ortamlarında, eğer planlanan yapıdan aktarılacak yükler düşük ve yapı çok yüksek değilse, civardaki yapılar için esas alınan taşıma gücünün, izin verilebilir oturma değerinin ve temel tipinin söz konusu proje için de aynen kullanılması yoluna gidildiği örnekler de vardır. Ancak, yerel zemin koşullarında karşılaşılabilecek belirsizlikler ve değişkenler ile her yapının kendine özgü özellikleri nedeniyle, bu yaklaşımın her zeminde doğru bir yöntem olarak kullanılmasının sakıncalı olacağı dikkate alınmalıdır.
2. aşamada inşaat alanında zeminin türüne ve özelliklerine göre yapılabilecek araştırma türleri ve deney yöntemleri vardır.
Deney Yöntemleri
1. Araştırma çukuru ve kuyuları: Yeraltısuyunun derinde olduğu her tür zemin için uygundur. Küçük yapılar ile sığ derinlikteki zemin araştırmaları için kullanılır.
2. Sondajlar: Bütün zeminlerde ve değişik yeraltısuyu koşullarındauygun olmasına karşın, taneli zeminlerde örselenmemiş örnek alma güçlüğü vardır. Örselenmeyi önlemek için Shelby tüpü, Denison karotiyeri, Bishop kum örnekleyicisi vb. gibi özel örnekleyiciler kullanılabilir. Her büyüklükte yapı ve farklı derinlikteki temel zemini araştırmaları için kullanılır.
3. Çakmalı/darbeli sondaj (Standart penetrasyon deneyi): SPT araştırmaları için ve özellikle içinde iri taneli malzeme (çakıl ve taş) bulunmayan kumlar için uygundur. Her büyüklükteki yapı ve farklı derinlikteki temel zemini araştırmaları için kullanılır.
4. Presiyometre deneyleri: Her çeşit zemin için uygundur (Menard Presiyometresi). Büyük ve önemli yapılar için ekonomiktir. Her derinlikte zemin araştırması için uygundur.
5. Plaka yükleme deneyi: Oldukça üniform, çakıllı ve taşlı zeminler için uygun yöntemdir. Ayrıca her çeşit zeminlerde kullanılabilir (kaya bloklarının bozunmuş ve killeşmiş bir zemin içinde bulunduğu ortamlar). Daha çok yüzeysel temeller için geliştirilmiş yükleme sehpaları kullanılır. Sığ derinliklerde uygulanabilir. Büyük derinlikler için geliştirilmiş özel yükleme araçları zemin araştırmalarında iyi sonuçlar verir.
6. Jeolojik araştırmalar ve jeofizik yöntemler: Homojen zemin seviyelerinde ve geniş alanlar kaplayan her çeşit zeminde. Çok büyük alanları kaplayan büyük mühendislik yapılarının (baraj,liman,tünel vb.) ön zemin araştırmaları için uygulanır.
ShareŞUB
2015