Kaya ortamları, bozunmaya uğramış, aşırı derecede kırıklı-çatlaklı veya boşluklu olmadıkları taktirde, yapı temelleri için uygun ortamlar olarak değerlendirilirler. Bazı gözenekli kireçtaşları, volkanik kayalar ve bazı şeyler hariç, kayaların tek eksenli sıkışma dayanımları temel betonunun dayanımından yüksektir. Bununla birlikte, süreksizliklerin varlığı durumunda kayadan oluşan temel zeminlerinde aşağıdaki özelliklerinarazi çalışmaları sırasında belirlenmesi gerekir.
1. Süreksizliklerin;
- Yönelimi, devamlılığı,sıklığı ve açıklığı,
- Varsa dolgunun türü ve kalınlığı (yumuşak dolgu oturmaya neden olabilir),
- Kaya ve kalite göstergesi(RQD)
2. Temel kayanın derinliği
3. Bozunmanın varlığı (kireçtaşı, dolomit, mermer, traverten, jips gibi kayalarda) ve bunların boyutları ile yayılımları
Ayrışmamış kayaların taşıma güçlerinin değerlendirilmesinde aşağıda verilen başlıca iki yöntem kullanılmaktadır.
Yöntem 1: (RQD ve tek eksenli sıkışma dayanımını esas alan yöntem) (Peck vd.,1974)
(a) Kaya ayırdedilebilir zayıflık düzlemleriiçermiyorsa, kaya yüzeyinde izin verilebilir dokanak basıncı (taşıma gücü),qa:
qa:Ôc
olarak alınabilir. Burada,
Ôc: kayanın tek eksenli sıkışma dayanımı
qa: izin verilebilir taşıma gücüdür.
(b) Eklemli kayalarda izin verilebilir taşıma gücü, kaya kalite göstergesi (RQD) esas alınarak belirlenir.
Yöntem 2: (Taşıma gücü faktörlerini esas alan yöntem)
Az kırıklı zayıf kayalarda inşa edilen temeller için karma bloğu şeklindeki yenilme modeli (Bell çözümü) esas alınır ve izin verilebilir taşıma gücü kapasitesi aşağıdaki eşitlikten hesaplanır (Wyllie, 1992)
qa=Cf1Nc+Cf2.By/2.Ny+yDfNq/GK
Burada,
B: temel genişliği
y: kayanın birim hacim ağırlığı
Df: temel derinliği
c: kaya malzemesinin kohezyonu (üç eksenli deneyle tayin edilmiş)
Nc, Ny, Nq: boyutsuz taşıma gücü faktörleri olup,
Nc=2NΦ 0.5 (N2Φ-1)
Nq=N2Φ (14.8)
NΦ= tan2 45+Φ/2
ShareŞUB
2015